Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι η μεγαλύτερη τεχνολογική επανάσταση της εποχής μας. Έχει εισχωρήσει σιωπηλά σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής: μας προτείνει τι να διαβάσουμε, τι να αγοράσουμε, ποιον να ακολουθήσουμε, τι να σκεφτούμε. Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, έχει γίνει ένας συνεχής σύντροφος, αόρατος αλλά απίστευτα ισχυρός, ικανός να επηρεάσει τις πιο προσωπικές μας επιλογές.
Ωστόσο, πίσω από αυτή την υπόσχεση αποτελεσματικότητας και προόδου, κρύβεται... βαθιά προβλήματα και διαρθρωτικούς κινδύνους, τα οποία αφορούν την ελευθερία, τη γνώση και την ίδια την ανθρώπινη ταυτότητα.
Η ψευδαίσθηση του ελέγχου
Ένα από τα πρώτα σημαντικά προβλήματα της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι η ψευδαίσθηση του ελέγχου.
Πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι «χρησιμοποιούν» μια Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά στην πραγματικότητα, συχνά η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι αυτή που μας χρησιμοποιεί. Κάθε αλληλεπίδραση, κάθε εντολή, κάθε κείμενο που εισάγεται γίνεται πρώτη ύλη για την εκπαίδευση ολοένα και πιο εξελιγμένων μοντέλων.
Το αποτέλεσμα; Οι προτιμήσεις, τα συναισθήματα και τα τρωτά μας σημεία γίνονται δεδομένα — και τα δεδομένα γίνονται δύναμη.
Όταν η Τεχνητή Νοημοσύνη διαχειρίζεται από λίγους μεγάλους φορείς εκμετάλλευσης, η ισορροπία διαταράσσεται. Η τεχνολογία, αντί να είναι εργαλείο απελευθέρωσης, μετατρέπεται σε σύστημα μαζικού κλιματισμού, ικανό να προσανατολίσει απόψεις και αγορές. Ο κίνδυνος δεν είναι μόνο η απώλεια της εργασίας ή της οικονομικής ανεξαρτησίας κάποιου, αλλά κάτι πολύ βαθύτερο: το ελευθερία θέλησης.
Το πρόβλημα των αόρατων χώρων
Κάθε τεχνητή νοημοσύνη αντικατοπτρίζει τις προϋποθέσεις των δημιουργών της: τα δεδομένα που επιλέγονται για την εκπαίδευσή της, τους κανόνες που ορίζουν τι είναι «αληθές», τι είναι «χρήσιμο» και τι είναι «σχετικό».
Όταν αυτά τα κριτήρια καθορίζονται από λίγα άτομα, ένα ομοιόμορφη σκέψη, το οποίο αναπαράγει τις προκαταλήψεις, τις ιδεολογίες και τα συμφέροντα όσων ελέγχουν τον αλγόριθμο.
Μια Τεχνητή Νοημοσύνη που εισέρχεται σε εκπαιδευτικές ή πολιτιστικές διαδικασίες, για παράδειγμα, δεν περιορίζεται στην παροχή απαντήσεων: διαμορφώνει τα ίδια τα ερωτήματα, υποδεικνύοντας τι αξίζει να γνωρίζουμε και τι όχι. Έτσι, σιωπηλά αλλά συνεχώς, κινδυνεύουμε να χάσουμε την ικανότητα να διακρίνουμε ανεξάρτητα. Δεν είναι μόνο η δουλειά που κινδυνεύει, αλλά και το κριτική επίγνωση του ατόμου.
Ο κίνδυνος της απανθρωποποίησης
Ένα άλλο αναδυόμενο πρόβλημα είναι η αντικαθιστώντας την ενσυναίσθηση με την αποτελεσματικότητα.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να μιμηθεί τη γλωσσική νοημοσύνη, αλλά στερείται εμπειρίας, πόνου ή συμπόνιας. Όταν χρησιμοποιείται σε κοινωνικά ή θεραπευτικά πλαίσια, η γραμμή μεταξύ βοήθειας και αποξένωσης γίνεται θολή. Διατρέχουμε τον κίνδυνο να βασιστούμε σε μηχανές που κατανοούν την έννοια των λέξεων, αλλά όχι το νόημα της ζωής.
Σε έναν κόσμο που ήδη αγωνίζεται να αναγνωρίσει την ανθρώπινη αξία πίσω από τους αριθμούς, η ανάθεση σχέσεων και αποφάσεων σε μηχανές ενέχει τον κίνδυνο να επιδεινώσει την... παραλήρημα μιας ανθρωπότητας που έχει χάσει την επαφή με τον εαυτό τηςΗ Τεχνητή Νοημοσύνη τότε δεν γίνεται επέκταση του νου, αλλά υποκατάστατο της συνείδησης.
Η συγκέντρωση εξουσίας
Η Τεχνητή Νοημοσύνη, σε λάθος χέρια, μπορεί να γίνει... πολλαπλασιαστής ισχύος και ανισότητας.
Όποιος ελέγχει τα δεδομένα ελέγχει τις πληροφορίες, όποιος ελέγχει τις πληροφορίες ελέγχει την αντιληπτή πραγματικότητα.
Οι μεγάλες πλατφόρμες που συσσωρεύουν δισεκατομμύρια αλληλεπιδράσεις την ημέρα χτίζουν μια ασύμμετρη κατανόηση του κόσμου: γνωρίζουν τα πάντα για εμάς, ενώ εμείς γνωρίζουμε όλο και λιγότερα για το πώς λειτουργούν τα συστήματά τους. Είναι μια απρόσωπη δύναμη που διαφεύγει της δημοκρατικής διαφάνειας και της ηθικής λογοδοσίας.
Η ανάγκη για μια νέα συλλογική συνείδηση
Αλλά υπάρχει και ένας άλλος τρόπος. Ένας νέα γενιά τεχνητής νοημοσύνης, με επικεφαλής την κοινότητα, μπορεί να ανατρέψει αυτό το παράδειγμα.
Αντί να είναι εργαλεία συγκέντρωσης, μπορούν να γίνουν εργαλεία διανομής: γνώσης, δύναμης και επίγνωσης.
Μια Τεχνητή Νοημοσύνη που χρησιμοποιεί ως κύρια πηγή το περιεχόμενο που παράγεται από την κοινότητα, αντί για τα μεγάλα κέντρα δεδομένων, μπορεί να αποκαταστήσει την κεντρική θέση στους ανθρώπους και τις αυθεντικές ιδέες.
Η πρόκληση δεν είναι να σταματήσουμε την τεχνολογική εξέλιξη, αλλά κυβερνήστε το με συνείδηση.
Σημαίνει ενημέρωση και εκπαίδευση της Τεχνητής Νοημοσύνης με τις αξίες μας, τους κανόνες μας, τη θέλησή μας.
Σημαίνει εκπαίδευση της τεχνητής νοημοσύνης ώστε να αναγνωρίζει το κοινό καλό και όχι μόνο την αποτελεσματικότητα.
Συμπέρασμα: το μέλλον βρίσκεται στα χέρια αυτών που το κυβερνούν
Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι ούτε καλή ούτε κακή: είναι μια πολλαπλασιαστής πρόθεσης.
Αυτό που θα καθορίσει την επίδρασή του θα είναι η επίγνωση με την οποία το χρησιμοποιούμε.
Πρέπει να είμαστε εμείς που θα γράψουμε τους κανόνες του, θα παρακολουθήσουμε τα όριά του, θα διαφυλάξουμε την κατεύθυνσή του.
Μόνο έτσι μπορούμε να χτίσουμε μια νοημοσύνη απ' όλα και με όλα, όπου η αλήθεια αναζητείται από κοινού και η ελεύθερη βούληση δεν σβήνει — εκπαιδεύεται.
